इजिप्त मधली सुरस आणि
चमत्कारिक कथा
चांगलं जीवन सुरळीत चालू असतं आणि कधीतरी असं
काहीतरी घडतं आणि अनपेक्षित प्रसंग समोर उभा ठाकतो, की आपण कशाला उगीचच सुखातला जीव
दु:खात घातला असं वाटायची वेळ येते. १९८३ साली सुजाताला (माझी पत्नी) इस्राईल मधून
एका सेमिनार आणि नृत्य समारोहात भाग घेण्याचं निमंत्रण आलं. त्या काळी भारताचे आणि
इस्राईलचे राजनैतिक संबंध नव्हते. कुणाचा तरी सल्ला घ्यावा म्हणून, थोडी फार ओळख
काढून, आम्ही त्यावेळचे माहिती आणि प्रसारण मंत्री बॅ. विठ्ठलराव गाडगीळ यांच्या
कडे गेलो. त्यांनी तर स्पष्ट सांगितलं की तिथली युद्ध परिस्थती तुम्हाला माहितीच
आहे, आपले त्या देशाशी राजकीय संबंध नाहीत. या बाबतीत जे काही करायचं असेल ते
तुम्ही फक्त तुमच्या जबाबदारीवर करा. सरकारतर्फे, तुम्ही अगदी अडचणीत आलात तरीही,
काहीही मदत मिळू शकणार नाही. त्याचं येव्हढं लेक्चर ऐकल्यावर आम्ही नर्व्हस होऊनच
परत आलो. पण सुजातानं अगदी हट्टच धरल्यावर आम्ही परत त्याचा विचार करायला लागलो. काही डॉक्टर मंडळी
तिथे जाऊन आली होती त्यांचे अनुभव विचारल्यावर त्यांनी सल्ला दिला की अगदी बेशक जा.
तिथली मंडळी अतिशय अगत्यशील आणि मदतीला सदैव तत्पर असतात. मुख्य म्हणजे तिथे
तुमच्या भोवती मराठी मंडळींचा गराडाच पडेल. हे ऐकल्यावर आम्हाला थोडा धीर आला. आणि आम्ही पुढे जायचा
निर्णय घेतला. आमचा ग्रुप म्हणजे सुजाता बरोबर आणखी दोन मुली, एक मदतनीस आणि अर्थातच मी. आता जायचं
म्हटल्यावर 'संन्याशाच्या लग्नाला' म्हणतात तसं, सर्व धावपळीला सुरुवात. मुलींचे
पासपोर्टस् नव्हते ते काढण्या पासून सुरुवात. सुदैवाने विशेष काही त्रास न होता ते
सोपस्कार पार पडले. या नंतर व्हिसासाठी धावपळ. कॉन्स्युलेट नव्हतच पण त्यांची
वाणिज्य कचेरी मुंबईला पेडर रोड वर होती. तिथे मी आणि सुजाता गेलो. कडक सुरक्षा
व्यवस्थेतून स्टेनगनच्या पहाऱ्यात (ज्याची नंतरच्या प्रवासात आम्हाला सवयच झाली)
आम्हाला आत मध्ये नेलं आणि सर्व छाननी केल्यावर, पासपोर्टवर शिक्का न मारता एका
कागदावर आम्हाला सहा आठवड्यांचा विसा दिला. तिथल्या कार्यक्रमाचं आमंत्रण सुजाताला
आलेलं असल्याने व्हिसाचं पत्र तिच्या नावावर होत. आता प्रवासाची तयारी! इस्राईलला
जायचं असल्याने कुठचाही ट्रॅव्हल एजंट मिळेना. शेवटी कुणाच्या तरी ओळखीनं
भायखळ्याच्या एका एजंटाचा पत्ता मिळाला. त्या बकाल वस्तीतल्या तिसर्या मजल्यावर
एका कुरकुरणाऱ्या डगमगत्या जिन्यावरून जाताना छातीत धडधडतच होत, आणि एका छोट्या
खोलीवजा ऑफिसमध्ये बसलेल्या माणसाच्या हातात पाच जणांच्या तिकिटाचे पैसे ठेवताना
ब्रह्मांड आठवलं होत. पण झालं! आमचं बुकिंग टीडब्ल्यूए कंपनी तर्फे मुंबई ते कैरो
आणि पुढे इजिप्त एअरच्या फ्लाईटने कैरो ते तेल आव्हीव असं झालं. ठरल्या दिवशींच्या
आदल्या दिवशीच मी आणि मुली मुंबईला गेलो कारण फॉरीन एक्स्चेंज घ्यायचं होत.
(त्यावेळी ही गोष्ट आता सारखी सोपी सरळ नव्हती). सुजाता दुसर्या दिवशी पुण्याहून
प्रचंड पावसात सगळं समान घेऊन आली. तिला एका भयानक प्रसंगातून जायला लागलं होत आणि
ती केवळ दैवी शक्तीच्या मदतीतूनच त्यातून बाहेर पडली होती. लेकीन वो कहानी फिर
सही. तर टीडब्ल्यूएच्या, शनिवारी रात्रीच्या, फ्लाईटने आम्ही पाच जणांनी कैरोकडे
उड्डाण केलं. विमान निघायला दोन एक तास उशीरच झाला होता. कैरो जवळ आल्यावर मी एअर
होस्टेसला विनंती केली की आमचं पुढच्या इजिप्त एअरच्या तेल आव्हीवला जाणार्या
फ्लाईटचं कनेक्शन आहे आणि आता ही फ्लाईट पोहोचायला उशीर होतो आहे तरी त्यांना प्लीज
आमच्यासाठी थांबायला सांगा. ती म्हणाली ठीक आहे, मी योग्य ती व्यवस्था करते. फक्त
विमान उतरण्याच्या आधी तुम्ही पुढे येऊन बसा. मी विजयी मुद्रेनं जागेवर येऊन बसलो.
विमान उतरण्याच्या आधी अर्धा तास तिने सांगितल्या प्रमाणे सर्व जण पुढे जाऊन बसलो.
विमान उतरल्यावर आम्हाला स्पेशल शिडी लावून खाली उतरवण्यात आलं, आणि डिपार्चर गेट
मधून आत जायला सांगितलं. त्या वेळी रविवार सकाळचे ७ वाजत होते. आत शिरताना गेट वरच
दोघे सध्या कपड्यातले खरं म्हणजे जरा गुंडांसारखे दिसणारे दोघे जण वड्या सारख
काहीतरी खात बसले होते. त्यांनी आमचे पासपोर्टस मागितले. ते दिल्यावर काहीही न
बघता त्यांनी ते एक रबर बॅंड मध्ये गुंडाळले आणि मागच्या कपाटात उडवून फेकून दिले.
मी बघतच राहीलो. त्यांची पावती द्या असं म्हटल्यावर 'What receipt. No recipt. you will get them back when you leave' असं अत्यंत उद्धटपणे उत्तर दिल.
माझा पुढे काही संभाषण करण्याचा प्रयत्न सुद्धा व्यर्थ गेला (त्यांच्या जवळच
बंदुका ठेवल्या होत्या न?). भाषेची अडचण होतीच. नाईलाजाने आम्ही त्या हॉल मध्ये
जाऊन बसलो. तिथे तर प्रचंड संमिश्र गर्दी आणि कोलाहल माजला होता. अत्ताचा डिपार्चर हॉल डोळ्यासमोर आणु नका. तिथे फक्त काही बाकडी आणि
बाकी सर्व मोकळी जागा होती. सगळीकडे हिप्पी टाईप गर्दी,
अनोळखी परदेशी चेहेरे, अनाकलनीय भाषा. जीव उबून गेला, त्यातून भयंकर उकाडा. पुढे काय
करायचं काही समजेना. मग मी आणि सुजाता इन्क्वायरी काउंटरवर गेलो. भाषेची अडचण
होतीच पण महत्प्रयासाने तिथल्या मुलीला सांगितलं की बाई आम्ही मुंबईहून आलो आहोत
आम्हाला इजिप्त एअरच्या विमानान तेल आव्हीवला जायचं आहे, उशीर झाल्या मुळे आम्ही
रिक्वेस्ट पाठवली होती तरी तू त्यांच्यासाठी, आम्ही आलो असल्याची अनाउन्समेंट दे.
तिनं तसं केल्यावर थोडया वेळान एक फाटका म्हणावा असा दोन दिवसांची दाढी वाढलेला
माणूस तणतणतच आला आणि म्हणाला 'येस येस, आय नो यु हॅव कम फ्रॉम बॉम्बे, बट आय
कान्ट होल्ड माय फ्लाईट फॉर यु' आणि आम्हाला काहीही बोलायची संधी न देता सरळ
निघूनच गेला. आम्ही स्तंभीत. आता आजूबाजूचे लोक सुद्धा अमच्याकडे बघायला लागले
होते. त्याच्याकडे दुर्लक्ष करुन पुन्हा नेटाने त्या मुलीला विनंती केली की तू आता
टीडब्ल्यूएच्या एजंट साठी अनाउन्समेंट दे. त्यानंतर खरच एक युनिफॉर्म मधली 'सुंदर
खाशी सुबक ठेंगणी' मुलगी ठुमकत आली. मी तिला तिकीट दाखवली आणि सांगितलं की बाई
तुमच विमान उशिरा आल्या मुळे आमची पुढची फ्लाईट चुकली आहे तरी तू आता आमची
तेलअव्हीवला जायची व्यवस्था कर. तिनं तिचा वॉकी टॉकी काढून कुणाशी तरी बातचीत केली
आणि मान वेळावत मला म्हणाली 'हो मी तुमची मंगळवारी रात्रीच्या फ्लाईटने जाण्याची
व्यवस्था करते'. मी तिला हात जोडून सांगितलं की बये आज रविवार आहे आणि आज रात्री
काहीही करुन मला तेलअव्हीवला पोहोचलच पाहिजे. कुठचीही एअर लाईन चालेल. त्यावर ती
बुचकळ्यात पडल्या सारखा चेहेरा करुन तिथून निघूनच गेली. आम्ही आपले जैसे थे! पडेल
चेहेऱ्यानं मी परत एकदा टीडब्ल्यूएसाठी अनाउन्समेंट देण्याची विनंती केली. यावेळी
एक गलेलठ्ठ बाई गलबता सारखी डुलत आली. तिच्या पुढे सर्व गीता वाचल्यावर ती म्हणाली
ती तिकीट माझ्याकडे द्या आणि तुम्ही परत त्या डिपार्चर हॉल मध्ये जाऊन बसा. मान
डोलावण्या खेरीज आमच्याकडे पर्यायच नव्हता. आम्ही दोघे पराभूत चेहेर्यानं
मुलींच्या जवळ येऊन बसलो. त्या जवळ पास रडायलाच आल्या होत्या. आम्ही सुद्धा विषण्ण
मनान एकमेकांकडे बघत बसलो. हातात पासपोर्टस नाहीत तिकीट नाहीत. काय करावं बरं?
त्याही परिस्थतीत मला थोडस हसू आलं. हिनं चिडूनच मला विचारलं आता हसण्यासारख काय
झालं? मी तिला म्हटलं 'मला आता बहुतेक पीरॅमिडसचे दगड वाहून न्यायला पकडून नेणार
आणि तुम्ही सर्व जणी कुठच्या तरी जनानखान्यात रवाना होणार!' माझे डोळे त्या
हॉलच्या दरवाजा कडे लागलेले होते. जरा कुठे काही निळ्या युनिफॉर्मची हालचाल झाली
की माझ्या हृदयाचे ठोके वाढत. आणि शेवटी आली! ते बाई नावाचे गलबत डुलत डुलत आलं!
हातातली तिकीट नाचवत आलं! 'मी तुमचं बुकिंग आज रात्रीच्या 'एल आल' च्या फ्लाईट वर
केलं आहे. तो पर्यंत तुमची राहण्याची व्यवस्था या एअरपोर्ट वरच्या हॉटेल मध्ये
आहे. संध्याकाळी तुम्हाला घेऊन जायला इथला माणूस येईल. मी आता चालले. आमच ऑफिस
फक्त सकाळीच उघड असत. मी सुद्धा आता उद्या सकाळीच येणार' ती एका दमात म्हणाली. मला
हर्षवायूच व्हायचा काय तो बाकी होता. मी तिला मिठीच मारली असती, पण ती फारच जाडी
होती. माझे हात पुरले नसते! असो. आम्ही आमचं चंबूगबाळं उचलून हॉटेल कडे प्रस्थान
केलं. दिवस आरामात रमत गमत काढला. कलिंगड आणि भात एव्हढंच असलेलं जेवण कसबस उरकलं.
संध्यकाळी एअर लाईनचा माणूस घ्यायला आल्यावर म्हटलं चला पन्वती संपलेली दिसतीय!
छान कपडे षगैरे करुन, त्याच्या बरोबर खाली गेलो. थोडया वेळाने एल आल चा माणूस आला.
आमची तिकीट घेऊन त्याच्या ऑफिस मध्ये गेला. आम्ही परत प्रतीक्षेत! थोडया वेळाने तो
आला आणि विचारायला लागला 'ही तिकीट एन्डॉर्स कोणी केली? आमची आणि टीडब्ल्यूएची अशी
काही अॅरेंजमेंट नाही, याचे पैसे कोण देणार?' पाच जणांच्या तिकिटाचे पैसे? माझी
बोबडीच वळली. टीडब्ल्यूएचं ऑफिस तर बंद होत. कुणाला विचारणार? मी त्याला आमची
कर्मकथा ऐकवली आणि आमची असहाय्य स्थिती वर्णन करून सांगितली. तो म्हणाला 'सॉरी, मी
काहीच करू शकणार नाही'. पण शेवटी बुडत्याला काडीचा आधार मिळतोच. मी त्याला म्हणालो
की मला प्लीज तुझ्या मॅनेजर कडे घेऊन चाल. मी त्याच्याशी बोलतो. तर तो म्हणाला 'ही
इमिग्रेशन एरिया आहे. आमचं ऑफिस याच्या बाहेर आहे. तिथे तुम्ही व्हिसा शिवाय जाऊ
शकणार नाही'. यावर मी त्याला परत त्याच्या मॅनेजरशी आमच्या तर्फे बोलून बघण्याची
विनंती केली. आम्हला तिथेच बसवून तो तिकीट घेऊन परत गेला. आम्हा सर्वांची स्थिती
काय वर्णावी? गणपति अथर्वशीर्ष, रामरक्षा, जे आठवेल ते म्हणत देवाचा धावा सुरु
केला. इतकी मनोभावे प्रार्थना केल्यावर तो दीनदयाळू देव कसा प्रसन्न होणार नाही?
कुणाला तरी पाझर फुटला असावा, आणि आमची तिकीट ओके होऊन आमच्या हातात पडली. पासपोर्ट्सही
परत मिळाले. सामान बॅगेज डम्पमध्ये जाऊन आणावं लागलं. थोडी कटकट झाली पण मिळालं.
आता तरी सुरळीत प्रस्थान व्हावं. पण नाही. कहानीमे और एक ट्विस्ट! इमिग्रेशन चेकला
गेलो. (त्यावेळी प्रत्येकाच्या सामानासकट सर्व कागद पत्रांची तपासणी कसून होत
होती. कदाचित युद्धकाळा मुळे असेल). आम्ही अगदी लवकर गेल्याने गर्दी नव्हती. फक्त
आम्हीच! तर त्या तपासणीला एक उंचापुरा, गोरा, देवीचे वण तोंडावर असणारा, एखाद्या
अमेरिकन सिनेमातला हेर शोभावा असा माणूस आला. सुरुवाती पासूनच अगदी संशयित नजरेन
पाहत त्यान आमचं सगळ सामान उलटपालट केलं. त्यात बरेच घुंगरू पाहून त्यान प्रश्नांचा
भडीमारच केला. शेवटी काही आक्षेपार्ह न सापडल्याने त्याने आमच्या पासपोर्टसची
तपासणी सुरु केली. व्हीसा मागीताल्यावर मी त्याला तो जपून ठेवलेला पिवळट रंगाचा
कागद दिला. बारकाईने वाचत तो अधूनमधून माझ्याकडे बघत होता. का कोण जाणे मला
काहीतरी घोटाळा आहे असं जाणवत होत. एवढासा एक कागद वाचायला तो इतका वेळ का लावतो
आहे हेच कळेना. थोडया वेळान त्यान तो कागद फडफडवत मला सांगितलं हा व्हिसा इन्व्हॅलीड
आहे. हा गेल्या वर्षीचा आहे. ही बघा तारीख. खरंच त्या तारखेच वर्ष १९८३ च्या ऐवजी
१९८२ होत. माझ्या अंगाला दरदरून घाम फुटला. मनात म्हटल त्या पेडर रोड वरच्या
माणसाने काय लिहिलं आहे मला काय माहित? मी आपला त्याने दिला तो कागद तसाच फाईल
मध्ये टाकला होता. सर्वजण अपेक्षेने माझ्या कडे पाहत होते. मी काय, रडणार? अतिशय
पडेल चेहेर्याने मी तो कागद परत घेतला आणि अविश्वासाने त्या तारखेकडे पाहत बसलो.
काय करावं? कस सुचल ते काळात नाही. तो कागद अर्धी घडी घातलेला होता तो मी पूर्ण
उघडला, आणि नीट वाचल्यावर माझ्या लक्षात सर्व प्रकार आला. व्हिसाच्या तारखेच वर्ष
१९८३च होत. त्या मूर्ख माणसाने व्हिसाच्या तारखे ऐवजी सुजाताच्या पासपोर्टची तारीख
वाचली होती. योगायोगाने ती तारीख बरोब्बर एका वर्षा पूर्वीची होती. मी मान डोलवत
तो कागद त्याला परत दिला आणि चुक दाखवली. तो माझ्याकडे अविश्वासाने (का निराशेने)
पाहत होता. शेवटी नाईलाजाने पेनने काहीतरी खरडून त्याने तो कागद मला परत दिला आणि
चिडून चिडून बघत, निघण्याची खूण केली. आमच्या सकाळपासूनच्या प्रार्थना फळाला
आल्या, सर्व देव पावले आणि आमच्यासकट त्या एल आलच्या विमानाने तेल अव्हीवकडे
उड्डाण केलं. कैरोची भूमी सुटली आणि आम्ही एक निश्वास सोडला. विमान तेल अव्हीवला
पोहोचलं आणि त्या मध्यरात्री सुद्धा डॅनिएल अब्राहम 'भारतीयांचं इस्राइल मध्ये मन:पूर्वक
स्वागत असो' असा खणखणीत मराठीत लिहिलेला फलक घेऊन उभा होता. आमचं नष्टचर्य संपलं
होत.
